Rafael Barberá, DGOSS ohia: "Mutualitateen aseguru-etxeek zaurituekin egindako lanak eragin zidan"

Rafael Barberá de la Torre ___HTML TAG15___ Unibertsitateko Ekonomia Unibertsitateko irakasle osoa da. Errege Juan Carlos Unibertsitatea. Ekonomian Lizentziatua eta Doktorea Madrilgo Unibertsitate Konplutensean. Barberák Ekonomiako Masterra du Southampton-eko Unibertsitatean eta Finantza-Enpresen Kudeaketako MBA-a Finantza eta Aseguruen Ikasketen Institutuan, Madrilgo Unibertsitate Konplutensean irakatsi duena, baita Atzerri Arazoetarako Ministerioko Diplomatiko Eskolan graduondoko ikastaroak ere, besteak beste.

Bere curriculumak Administrazioan esperientzia handia pilatzen du, eta horrek oso gai ezberdinetan aditua bihurtzen du. Ekonomia, Ogasun eta Enplegu Ministerioko Madrilgo Lehiakortasunerako Fundazioko zuzendari nagusia eta Madrilgo Erkidegoko Osasun Ministerioko Madrilgo Osasun Zerbitzuko Kudeaketa Ekonomiko-Finantzarioko eta Farmaziako zuzendari nagusia izan da; Espainiak Bruselan Europar Batasuneko Ordezkaritza Iraunkorreko Enplegu eta Gizarte Segurantza ministroa; eta Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioko Gizarte Segurantzaren Antolamenduko Zuzendari Nagusia.

Ardura-karguak izan dituzu administrazio ezberdinetan eta orain irakasle-lanei ekin diezu Rey Juan Carlos Unibertsitatean. Nolakoa izan da aldaketa hori?

Lehenik eta behin, eskerrak eman nahi dizkiot Fraternidad-Muprespa elkarrizketa hau egiteko nigan pentsatu izanagatik. Oso ohore sentitzen naiz proposamenak eta poz-pozik onartzeko eman didazun aukera hau jarraian erantzungo ditudan galderei buruzko nire iritziak labur aurkezteko.

Hau esanda, eta orain Unibertsitatean irakaskuntzara itzultzeari buruzko galderari erantzunez, bere burua unibertsitateko katedraduntzat hartzen duenaren bizitzako egoera normala dela besterik ezin dut esan. Esan liteke nire itzulera seme galduaren itzulera bezalakoa dela, eta horrela erreakzionatu dute nire lankideek, maitasun handiz hartu naute eta dagoeneko proposatzen ari dira ikerketa zein administrazio lanak egitea. Kontuan izan behar da duela 30 urte unibertsitatean eskolak ematen hasi nintzela, egungo Rey Juan Carlos Unibertsitatearen hazia izan zen 1992-1993 ikasturtean, aseguruen sektoreko enpresa pribatu batean urte batzuk eman ostean.

Egia da jarduera publikoetan ia hamabi urteren ondoren aldaketa garrantzitsua dela, guztiz bestelakoa baina zeregin zoragarria dela.

Irakaskuntza oinarrizko jarduera da pentsamendu kritikoa duten pertsonak trebatzeko orduan, beren kabuz pentsatzeko gai diren eta eztabaida eta errespetuzko eta inoiz ez doktrinatzeko modukoa izan behar duen ingurune batean.

Bere aldetik, jarduera publikoa erakargarria da kezkak ditugunontzat eta gure ezagutzaren parte bat lagundu nahi dugunontzat ere, gure herrikideen bizitza hobetzeko, nazio mailan, eskualdean edo udal mailan. Gainera, orain uste dut nire ikasleei jakintza transmititu diezaiekeela aldi honen aurretik ezin izango nuela kontatu, edo oso beste modu batean egingo nukeela. Uste dut urte hauetan hainbat administrazio kargutan pilatutako esperientziak nire irakaskuntza-jarduera hobetuko duela, ziur asko teoriari askoz gehiago lotu beharrean gaur egungo munduari askoz aplikatuago dagoen izaera izango duelako.Pentsa ekonomia irakaslea naizela.

___Zein da Segurtasun Araudiko Gizarte Zuzendari Nagusi gisa egin zenuen erronkarik handiena? mutualitateak gure lana ezagutu ahal izan duzu, zein alderdi nabarmenduko zenuke garrantzitsuena?

Gizarte Segurantzaren Gizarte Segurantzaren Zuzendaritza Nagusia (DGOSS izenez ezagutzen dena) Gizarte Segurantza bere osotasunean bezala, oso lan karga handia duen eta Espainiako biztanleriarentzat oso sentikorrak diren alderdiak ukitzen dituen kargua da. Bertan egon nintzen bost urteetan izan dudan erronkarik handiena nabarmendu beharko banu, pentsioekin lotutako guztia dela esango nuke.

Pentsio sistemak gaur aurkeztu eta aurkezten dituen finantza-arazoak oso gai konplexuak dira jorratzeko, pentsioa jasotzen dutenei, lanean ari direnei, enpresei zein geroago lan merkatuan sartuko direnei eragiten dietelako.

Gainera, berez sinplea ez den hori guztia areagotu egiten da eztabaida politikoak, osagai populista garrantzitsua duen eztabaida, sistemaren egoera zintzo eta argi azaltzen ez duena eta nazio itun handi baten bidez konponbide adostu eta koherenteak bilatzen ez dituena. Beharrezkoa da adituekin hitz egitea, egoera sakon eta zintzotasunez aztertzea, baita posible diren irtenbideak ere, erreserbarik, mugarik edo a prioririk gabe.

DGOSS-n aurre egin nuen beste erronka garrantzitsua Gizarte Segurantzarekin lankidetzan ari ziren mutualitateekin zerikusia zuen guztia izan zen. Mutualitateak aurkikuntza bat izan ziren niretzat, zuzendaritza orokorrean bost urte horietan bertatik bertara ikusi nuelako zein konplexua den horrelako entitateak kudeatzea. Asko dira aldi baterako ezintasunetik, lan-istriputik, gaixotasun profesionaletik eratorritako gizarte segurantzako prestazioak izapidetzera eta ordaintzera soilik dedikatzen direla uste dutenak. Asko dira informatika kontrolatzeko duten gogoagatik kritikatzen dutenak ere. Bada, elkarrekiko jardueraren zati hau ez da kontu hutsala, sistemak arinago lan egiteko aukera ematen baitu eta Gizarte Segurantza bere lana administratzea errazten baitu.

Hala ere, mutualitateen lanetan gehien eragin zidana, egiten duten guztiari kendu gabe, lan istripua izan zuten pertsonekin egindako lana izan zen. Zaurituei emandako arreta bikaina, haien ospitaleen funtzionamendua eta langile guztien lan orokorraren lekuko izan nintzen.

Nabarmendu nahi dut, oso positiboki baloratzeko, zauritutako pertsonen errekuperazioan egindako ahalegina, nola prestatzen dituzten ondorioak direla-eta ohiko jarduera egiten jarraitu ezin duten pertsonak beste lan jarduera batzuk egin ahal izateko eta nola zaintzen dituzten istripuaren ondorioz ezintasun nabarmena duten pertsonak, baita haien familiak eta zaintzaileak ere.

___Tradizioz Eurobarometroak Espainiako herritarren artean Europar Batasunarekiko konfiantza handia islatzen du.Zenbateko garrantzia dute enpleguak eta Gizarte Segurantza Batasuneko politiketan? Zein da Enplegu eta Gizarte Segurantza ministroak Bruselan Espainiak Europar Batasuneko Ordezkaritza Iraunkorrean duen zeregina?

Espainiakook beti ikusi dugu Europa bizi eta ongizate mailak lortzen lagundu digun herrialdeen antolakuntza gisa, hori bakarrik lortu behar izan bagenu askoz ere denbora gehiago beharko genukeena lortzeko. Gainera, garai batean, Europako herrialdeak maila ekonomiko eta politikoan jarraitu beharreko adibidetzat hartzen ziren; gure erreferentzia izan ziren. Horrek guztiak esan nahi du espainiarrok beti izan garela oso europarrak eta konfiantza handia dugula haien erakundeetan eta haien funtzionamenduan.

Enpleguari eta Gizarte Segurantzari dagokionez, beharbada ez dira Europar Batasunak egiten dituen politiken barruan alorrik nabarmenenak eta ezagunenak, beste hainbat gaitan gertatzen den bezala, eskumenak partekatuak baitira. Hori dela eta, estatu kideek zein EBk arlo horretan legeak eman ditzakete. Edonola ere, EBk itunetan jasotako eskumenetan oinarritutako irtenbideak bilatzen ditu, besteak beste, enplegu politiketan, laneko osasuna eta segurtasuna, beste estatu kide batzuetan beren jarduera egiten duten langile guztientzat gizarte segurantzaren estaldura, gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna, pobreziaren eta diskriminazioaren aurkako borroka, etab. Gai hauek guztiak, eta aipatu ez ditudan beste batzuk, lan-merkatuko politikak garrantzitsuak eta garrantzitsuak dira lan-merkatuan. Kontua da nahiko alderdi teknikoak direnez, ez dutela hainbesteko eraginik hedabideetan eta nahiko ezezagunak direla.

EBren lan guzti honetatik, adibidez, 2017an Estatu kideek lan-merkatuaren eta ongizatearen ongizatearen funtzionamendu ona lortzeko oinarrizko 20 printzipio eta eskubiderekin jaio zen Eskubide Sozialen Europako Zutabea. Beraz, EBn egiten den guztia bezala, oso eragin nabarmena du espainiarren bizitzan.

Enplegu eta Gizarte Segurantzako kontseilariek, ministerio ezberdinetako gainerako kontseilariek bezala, paper garrantzitsua eta oso aktiboa dute EBko Kontseiluak Espainiarekin dituen harremanetan. Xehetasun-asmorik gabe, Laneko eta Gizarte Segurantzako kontseilariei dagokie Europar Batasuneko Kontseiluko Lantaldeetan Espainiaren jarrera laguntzea eta defendatzea Lan, Gizarte Segurantza, Gizarte Gaietako eta Migrazio arloetan. Sailburuaren partaidetza prestatzen laguntzen dute Enplegu, Gizarte Segurantza, Gizarte Politika, Osasun eta Kontsumoko Ministroen Kontseiluan (EPSCO). Bestalde, Europako Batzordearekin, Europako Parlamentuko Espainiako diputatuekin eta gainontzeko delegazioetako aholkulariekin harreman erregularrak mantentzen dituzte aldebiko edo alde aldean, izapidetzen ari diren espedienteak eta datozen proposamenak eztabaidatzeko.

Ohikoa da, halaber, nazioko eta atzerriko erakunde ezberdinetako ordezkariekin bilerak egitea beren eskumeneko gaiei dagokienez eta Ministeriorako oharrak eta txostenak idaztea, espediente ezberdinetan gertatzen diren egoera eta bilakaerak azaltzeko, baita Ministerioarentzat interesgarria den edozein alderdi ere. Ikusten duzunez, lan bizia da eta ez da ezer gutxi.

Esaten dute osasunak ez duela preziorik. Edo daukazu? Benetan baloratzen al dugu gure Osasun Sistema Publikoa kostatzen zaiguna?

Osasuna oinarrizko gaia da gizakiarentzat, izan ere, osasunik ez badago, bizitza askoz ere korapilatu egiten da bai maila pertsonalean bai profesionalean. Gertatzen dena da, esaten den bezala, osasuna ez dela baloratzen galdu arte eta gaixotasunak gainditzen gaituen momentuan duen garrantziaz jabetzen garela. Adibide argi bat zoritxarrez azkenaldian pairatu behar izan dugun COVID-19 pandemiatik dator. Momentu horretan konturatu ginen guztiok osasuna zein garrantzitsua den eta gaixotasun batek gure bizitzari nola kalte egin diezaiokeen eta are, zoritxarrez, azkar galtzea eragin zigun eta modu zorrotzean erakutsi zigun gizakiaren hauskortasuna. Horregatik, ikuspuntu horretatik, osasunak ez du preziorik.

Bestalde, baliabide publikoak kudeatu behar direnean, osasun arloko aurrekontua kudeatzeko ardura dutenek badakite gauza asko egin behar direla, batzuk oso garestiak, aurrekontu mugatuarekin.

Aurrekontu muga hori izan arren, azpimarratzekoa da administrazio publikoek osasun sistemaren behar guztiak estaltzeko egiten duten ahalegina. Aski da adieraztea osasun-partida dela autonomia erkidegoetako aurrekontuetan garrantzitsuena, horietako bakoitzean gastu osoaren %40 inguru suposatzen duela.

Ahalegin garrantzitsu honek Espainiako osasun sistema Europako eta munduko onenen artean egotea ahalbidetu du. Zehazki, Madrilgo Autonomia Erkidegoa Europar Batasunak kontinenteko osasun-laguntza onena duen eskualde gisa identifikatu du.

Hori esanda, uste dut, kritiketatik haratago, espainiarrek gure osasun sistema positiboki baloratzen dugula. Egia da hobetzeko aukerak daudela, bizitza honetan denetan bezala, baina, oro har, bere funtzionamendu egokia egunez egun egiaztatu dezakegu. Gainera, zenbait tratamendu egin behar ditugunean, tratamendu honek dakarren gastu handiaz eta gure osasun-arazoak konpondu nahian egiten den ahaleginaz jabetzen gara. Beharbada, gure osasun sistema ebaluatzeko orduan gehiago kontuan hartu beharreko zerbait adierazteko, gastu farmazeutiko oso garrantzitsua nabarmenduko nuke. Kontuan izan behar dugu egunero hartzen ditugun botikek esfortzu ekonomiko handia suposatzen dutela eta hori batzuetan ez dela behar beste baloratzen.

Lehiakortasuna eta berrikuntza hazkunde ekonomikoaren zutabeak dira. Zure ustez, nola uztartzen dira beharrezko iraunkortasunarekin? Ekonomia berdea al da irtenbidea?

Egia da ekonomia baten lehiakortasuna, produktibitatean eragina duten elementu guzti horiek bezala ulertuta, hazkundean eragin positiboak dituen faktorea dela. Hala ere, hori ez da berrikuntzatik independentea, berrikuntzak eragin zuzena baitu produktibitatean eta, beraz, lehiakortasunean. Berritzen ez duen ekonomiak apurka-apurka bere produktibitatea murrizten joango da eta, ondorioz, epe luzerako hazkundea izango du.Herrialde batek hazten jarraitu nahi badu, produktibitatea areagotzen duten faktore desberdinak hobetu behar ditu, eta horien artean berrikuntza nabarmentzen da, baina horretarako prestakuntza egokia duten pertsonak ere izan behar ditu berrikuntzaren erronkei aurre egin ahal izateko.

Horrela, giza kapitala ere funtsezko faktore bihurtzen da berrikuntzarako eta, beraz, epe luzerako hazkunderako.

Suposatzen dut jasangarritasunari erreferentzia egiten diotenean ingurumenaren iraunkortasuna esan nahi dutela. Argitze hori beharrezkoa da, jasangarritasunak hainbat gairi erreferentzia egin diezaiokeelako, adibidez, kontu publikoak, pentsioak, etab.

Ingurugiroari dagokionez, arlo batzuk lehiakortasuna eta, beraz, hazkundea ingurumena kaltetzearen ordaina dakarrela ikuspegia ematen saiatzen dira. Proposamen hau guztiz bidegabea dela uste dut. Egunero gehiago da enpresek baliabide gehiago eskaintzea ingurumena errespetatzen duen teknologia hobetzeko. Zehazki, berrikuntza industriarako aplikagarriak diren teknologiak gero eta garbiagoak bihurtzen ari da eta hori garapen teknologikoari esker izan da posible. Beraz, lehiakortasuna eta berrikuntza ingurumen-iraunkortasunarekin bat ez egiteak ez du zentzurik.

Gaur egun, lehiakortasunak eta berrikuntzak hazkunde ekonomikoa eta ongizatea hobetzea lortu nahi dute iraunkortasunarekin bateragarritasunetik ingurumenarekin.

Ekonomia berdeari dagokionez, aurrera egiteko elementu positiboak dituela esango nuke, baina ez dut uste planetaren ingurumen egoera edo pertsonen ongizatea hobetuko duen proposamen bakarra denik. Aurretik aipatu dut berrikuntzak ekonomiaren elementu dinamiko gisa duen garrantzia eta hortik sortzen diren onurak. Ez naiz norabide bakarreko irtenbideen aldekoa. Ziur nago beharrezko ezagutza eskainiz, eztabaida irekia erraztuz eta jendea nahi dutena dakien izaki adimentsu gisa tratatuz, Lur planetan bizi diren pertsonen bizi-maila hobetzen duten gizarte- eta ingurumen-helburuak lortzeko hainbat modu aurkituko direla.